
یکی از دژهای باستانی استان آذربایجان شرقی، قلعه پشتاب یا پشتو در بالای کوه صخرهای به نام هشت سر به ارتفاع 3000 متر میباشد. از این قلعه، پلکان و اتاقک های کنده شده بر سنگ بر جای مانده است. قدمت این بنا را به دوره پادشاهان اشکانی نسبت میدهند و برخی معتقدند پیام هایی به وسیله آتش و دود بین این قلعه و قلعه بابک رد و بدل میشد. شواهدی نیز درباره استفاده از این مکان در دوره ساسانی وجود دارد. برخی معتقدند انوشیروان، پادشاه ساسانی، بار ها موفق به صعود بر قلعه پشتاب شده بود. دور تا دور این قلعه حصار هایی مرتفع ساخته شده بود و سه طرف آن پرتگاه های مخوف قرار داشت. 220 پله سنگی دست تراش در معبر باریک قسمت شمالی ساختمان، تنها راه ورود به این مکان بود. به همین دلیل امنیت قلعه به شدت بالا میرفت و راه نفوذ برای مهاجمان را سخت مینمود. کاوش ها باستان شناسی تعدادی سفال بدون طراحی و نگاره را در این مکان یافتهاند. دیوار های قلعه از ملات گل رس، سنگهای لاشهای، ساروج و مقداری آجر ساخته شدهاند. آب انبار های متعدد قلعه به صورت کندهکاری در صخره ها ایجاد شده بودند. علاوه بر ویژگی تاریخی، زیبایی طبیعی منطقه که جنگل های پراکنده و گیاهان متنوع سبب آن شدهاند، چشم انداز قلعه را بینظیر نموده است. برخی حیوانات وحشی به خصوص خرس قهوهای نیز در دامنه های کوهستان زندگی کرده و گاهی در نزدیکی روستا ها دیده میشوند. به همین خاطر سفر به این ناحیه هم برای طبیعت دوستان و هم برای علاقهمندان به تاریخ لذتبخش است.
این اثر قدیمی در آذر ماه سال 1387 با شماره ثبت 22538 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از قلعه نظامی پشتو به استان آذربایجان شرقی، 50 کیلومتری شمال شرقی اهر، 12 کیلومتری هوراند، روستای پیشتاب مراجعه نمایید.
اگر از این مسیر استفاده نمایید راحت تر به مقصد خواهید رسید: به شهرستان اهر رفته و 22 کیلومتر در جاده کلیبر طی نمایید تا به روستا هوراند برسید. 30 کیلومتر بعد میتوانید از جاده خارج شده و به سمت قلعه بروید. در ابتدای این مسیر آسفالت، تابلو قلعه نمایان است. ادامه جاده به دلیل خاکی بودن برای ماشین های سواری نامناسب است. انتهای این مسیر گردشگران را به قلعه پشتاب، در پشت روستا پشتاب میرساند. بازدید از این منطقه و قلعه تقریبا یک روز زمان نیاز دارد. برای رفاه حال گردشگران در طول مسیر چند آلاچیق نصب شدهاند که امکان استراحت را برای آن ها فراهم مینماید. زمان پیشنهادی برای بازدید از این قلعه فصل بهار و تابستان که هوا معتدل است، میباشد. در نظر داشته باشید که برای صعود به قلعه پشتو باید از تجهیزات سنگ نوردی استفاده نمود و بالا رفتن برای کسانی که با سنگ نوردی آشنایی ندارند خطرناک است.